حوزه علمیه پاکستانحوزه علمیه پاکستان یکی از حوزه‌های فعال شیعیان می‌باشد. مدرسه شهید عارف حسینی از جمله حوزه‌های علمیه شیعه پاکستان است که در پیشاور تربیت دانشجویان علوم اسلامی را بر عهده گرفته است. حوزه‌های علمیه شیعه در پاکستان دانشمندان بزرگی را به جهان اسلام عرضه داشته‌اند. ۱ - معرفی پاکستانپاکستان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان اسلام است. ۹۸% از جمعیت پاکستان مسلمان و ۲۵% از آنان شیعه اثنی‌عشری هستند. با وجود اینکه اکثر مردم از اهل تسنن‌اند، لیکن رهبران و شخصیتهای برجسته پاکستان شیعه می‌باشند که می‌توان از «محمدعلی جناح» بانی پاکستان و «قائد اعظم» آن یاد کرد. در قیام مسلمانان برای استقلال از هند، تفکر شیعی و اسوه‌های عاشورا نقش اساسی داشته‌اند. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران که بر اساس تفکر شیعی بنا نهاده شده بود، این انگیزه‌ها به نیرومندترین و پر تحرک‌ترین عوامل حرکت اصلاح‌طلبانه مبدل شد. کراچی، لاهور، کویته (مرکز ایالت بلوچستان پاکستان)، اسلام آباد، پیشاور، راولپندی، حیدرآباد، گواجرنوالا، سیالکوت فیرپور، بهکر، جهنگ، پاره چنار، بنگش، اسماعیل خان، رورجمیان، از شهرهای شیعه‌نشین پاکستان‌اند. همچین ناحیه «بلتستان» از سرزمین کشمیر و مرکز آن «اسکرودو» که تحت کنترل پاکستان است شیعه اثنی عشری می‌باشند. شمار قابل ملاحظه‌ای از هزاره‌های شیعه افغانستان نیز در این کشور به سر می‌برند. در «بلتستان» و «گلگت» در مرز چین و پاکستان حوزه‌های علمیه شیعه دایر است و روحانیان شیعه زیادی در آنها آمد و شد دارند، که اغلب از تحصیل کردگان حوزه‌های علمیه نجف اشرف، قم، مشهد یا خود پاکستان هستند. این حوزه‌ها تنها به این نواحی محدود نشده بلکه در اکثر شهرهایی که شمار قابل ملاحظه‌ای شیعه در آن سکنی گزیده‌اند، به فعالیت مشغول‌اند. یکی از حوزه‌های علمیه پاکستان در شهر شیعه‌نشین کویته است. مدرسه علمیه امام صادق (علیه‌السّلام) در سال ۱۳۵۸ ش. به دستور رهبر انقلاب اسلامی ایران در شهر کویته ساخته شد که در اوایل سال ۱۳۷۰ ش. شمار طلاب آن به ۶۰ نفر می‌رسید. همچنین «مدرسه شهید عارف حسینی» از جمله حوزه‌های علمیه شیعه پاکستان است که در پیشاور تربیت دانشجویان علوم اسلامی را بر عهده گرفته است. این مدرسه در سال ۱۳۶۴ ش. تاسیس یافته است. «مدرسه امام رضا (علیه‌السّلام) نیز در شهر «سرینگر» کشمیر قرار دارد و به سال ۱۴۰۷ ق./ ۱۹۸۶ م. فعالیت فرهنگی خود را آغاز کرده است.» (با استفاده از اطلاعات مرکز جهانی علوم اسلامی، حوزه علمیة قم.) ۲ - حوزه‌های علمیه پاکستانمدارس و حوزه‌های علمیه شیعه که در این سرزمین به فعالیت فرهنگی، سیاسی، اجتماعی مشغول‌اند، از این قرار است: نام مدرسه | شهر | مؤسس ۱. آفتاب‌المدارس | بهاولنگر ۲. احسن‌المدارس | کمالیه ـ بلوک فیصل‌آباد | مولانا غدیر علی انصاری ۳. الجامعةالغدیر | احمد پورسیال جهنگ ۴. الجامعةالمهدویه | توبه تیک سنگه | مولانا سید باقر حسین نقوی ۵. باب‌العلم | مبارکپور اعظم کره ۶. جامعه آل عمران فاطمیه بهکر | لاهور | مولانا سید آقا علی حسینی ۷. جامعةالمنتظر | باب حیدر ـ بلوک سرگودها ۸. جامع حیدر | جارا ـ از توابع دیره اسماعیل ۹. جامعه علمیه باب‌النجف | خان ۱۰. جامعةالثقلین | راولپندی ۱۱. جامعةالتائم | لیه | مولانا سید‌رضی عباس ۱۲. جامعةالمعصومین | سدهوپوره ـ فیصل آباد ۱۳. جامعةالمنصوریه | اسکردو ۱۴. جامعةالمؤمنین | راولپندی ۱۵. جامعه امامیه | جهلم ۱۶. جامعه امامیه | کراچی ۱۷. جامعه امامیه | کویته | مولانا علی افتخاری ۱۸. جامعه امامیه | لاهور ۱۹. جامعه امامیه | ناظم آباد ۲۰. جامعه اهل بیت | اسلام آباد ۲۱. جامعه جعفریه | گوجرانوالا ۲۲. جامعه جوادیه | بنارس ۲۳. جامعه حسینیه | جهنگ صدر ۲۴. جامعه سلطانیه لکنهو ۲۵. جامعه شمسیه | سیت پور، از توابع مظفرگره | مولانا تجمل واحد ۲۶. جامعه علمیه فیض‌النجف | پبی، بخش تونسه ۲۷. جامعه الرضویه، عزیز المدارس | چیچه وطنی ۲۸. دارالتبلیغ اسلامی | کوت ادو ۲۹. دارالعلوم الجعفریه | خوشاب ۳۰. دارالعلوم المحمدیه | سرگودها ۳۱. دارالعلوم حسینیه کبیر والا | مولتان ۳۲. دارالعلوم حسینیه | جهنگ ۳۳. دارالعلوم حسینیه | ملکانی | مولانا ریاض حسین طاهری ۳۴. دارالعلوم الحیدریه | مرتضی آباد، هنزه، گلگت | مولانا شیخ عابد حسین نجفی ۳۵. دارالعلوم کاظمیه | کوت سمابه [۱]
سید حسین عارف نقوی، تذکره علمای امامیه پاکستان، ترجمه دکتر محمد‌هاشم.
۳ - دانشمندان حوزه پاکستانحوزههای علمیه شیعه در پاکستان دانشمندان بزرگی را به جهان اسلام عرضه داشته‌اند که برای آشنایی مختصر با یکی از حوزه‌های پربرکت آن به ذکر برخی از آنان اکتفا می‌کنیم: ۳.۱ - مولانا سید ابوالقاسم حائریمولانا ابوالقاسم حائری (۱۲۴۹ـ۱۳۲۴ ق.) برخلاف نظر پدر تاجرش سید حسین قمی که از قم به کشمیر آمده و علاقه‌مند بود فرزند به تجارت مشغول شود، به علوم دینی رو آورد و از محضر «سلطان العلماء» و «سید‌العلماء» بهره برد. آنگاه به عتبات رفت و در درس شیخ انصاری و علامه اردکانی حاضر شد و از سوی وی به «فاضل هندی» ملقب گردید و اجازه اجتهاد دریافت داشت. آنگاه از علمای شیراز، قم، کرمان، اصفهان و مشهد استفاده کرد و به لاهور برگشت و مدرسه‌ای تاسیس نمود. در مجالس درس او پیروان مذاهب مختلف مانند حنفی، اهل حدیث، تحصیل کرده‌ها و روشنفکران آریایی و مسیحی شرکت می‌کردند. تعداد تصانیف چاپی و غیرچاپی او بالغ بر پنجاه عنوان است. وی و فرزندش علامه سید علی حایری از بزرگان مذهب جعفری در آن دیار بودند که خدمات شایان توجهی در سند و پنجاب به انجام رساندند. [۲]
سید حسین عارف نقوی، تذکره علمای امامیه پاکستان، ترجمه دکتر محمد‌هاشم، ص۱۶ـ۱۸.
۳.۲ - مولانا سید رضی جعفر نقویمولانا سید رضی جعفر نقوی (متولد ۱۹۴۷ م.) در «کهجوا» از توابع «سارن» ایالت «بهار» هند در خانواده اهل علم متولد شد. پدر وی از علمای شهیر شیعه بود و او قرآن مجید و تعلیمات دینی را از پدر خویش فراگرفت و در دوازده سالگی وارد سلطان‌المدارس لکنهو شده به دریافت «سندالافاضل» نایل آمد و پس از تحصیل در الله‌آباد و علیگره و کراچی عازم قم شده و در دروس سطح استاد اعتمادی حاضر شد. آنگاه راهی نجف اشرف گردید. از سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۵ م. به ادامه تحصیل پرداخت و از محضر آیات عظام و اساتید نجف اشرف بهره برد. سید رضی جعفر نقوی پس از بازگشت، به تدریس و تالیف و سخنرانی پرداخت که بیست اثر در زمینه تفکر شیعی از خود ارائه داده است. در نتیجه مساعی وی برنامه عظیم دایر کردن مدارس در دست اقدام است. چنانکه زیر نظر «تنظیم المکاسب» تقریبا یک هزار مدرسه دایر خواهد شد که از جمله حدود ۳۰ مدرسه تاکنون دایر شده است. [۳]
سید حسین عارف نقوی، تذکره علمای امامیه پاکستان، ترجمه دکتر محمد‌هاشم، ص۱۰۱ـ۱۰۳.
۳.۳ - مولانا حافظ سید ریاض حسین نقویمولانا حافظ سید ریاض حسین نقوی (متولد ۱۹۴۱ م.) در «چاه» سیدان والا، بلوک علیپور از توابع مظفر گره به دنیا آمد. پس از حفظ قرآن کریم به فراگیری فقه و اصول و فلسفه پرداخت. سید ریاض پس از مدتی لاهور را به قصد نجف اشرف ترک کرد و در درس آیت‌الله شیخ جواد به تحصیل رسائل، مکاسب و کفایه پرداخت و شرح منظومه را از آیت‌الله سید محمدتقی قمی و اسفار ملاصدرای شیرازی را از مولانا میرزا فتح الله اصفهانی فراگرفت. همچنین در دروس خارج آیت‌الله حکیم، امام خمینی و آیت‌الله خویی حاضر شد و در سال ۱۹۶۹ م. به جامع المنتظر لاهور بازگشت و به تدریس علوم عرفانی پرداخت. در سال ۱۹۷۹ م. انجمن اتحاد شیعه را تشکیل داد و فارغ‌التحصیلان حوزه علمیة قم را در آن مجمع علمی گرد آورد تا مسایل فقه جعفری را پاسخ گویند. [۴]
سید حسین عارف نقوی، تذکره علمای امامیه پاکستان، ترجمه دکتر محمد‌هاشم، ص۱۰۷- ۱۰۸.
۳.۴ - مولانا سید ساجد علی نقویمولانا سید ساجد علی نقوی (متولد ۱۹۴۰ م.) در ملهو والی، بخش پندری گهیب از توابع اتک متولد شد و دروس حوزوی را در مولتان در مدرسه مخزن‌العلوم‌الجعفریه شروع کرد و در سال ۱۹۷۰ م. به راولپندی بازگشت و در مدرسه آیت‌الله حکیم «مدرس اعلا» شد و مؤسسه هیات علمای امامیه را بنیاد نهاد که منجر به گردهمایی شیعه در سال ۱۹۸۰ م. شد و حرکتی در جهت بینش سیاسی شیعه در آن سامان آفرید. [۵]
سید حسین عارف نقوی، تذکره علمای امامیه پاکستان، ترجمه دکتر محمد‌هاشم، ص۱۱۲-۱۱۳.
۳.۵ - مولانا سید عارف حسین حسینیمولانا سید عارف حسین حسینی به سال ۱۹۴۶ م. در روستای تاریخی پاراچنار مشهور به پتوار متولد شد و پس از طی دروس مقدماتی به نجف اشرف رفت و به مدت شش سال از دروس آیت‌الله شهید سید‌اسدالله مدنی و آیت‌الله سید مرتضوی بهره برد. آنگاه در سال ۱۹۷۳ م. چند ماه به پاکستان آمد و در سال ۱۹۷۴ برای ادامه تحصیل عازم حوزه علمیه قم شد و از اساتید حوزه، حضرت آیت‌الله مطهری، آیت‌الله سیدکاظم حائری، آیت‌الله میرزا جواد تبریزی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله محسن حرم پناهی و آیت‌الله وحید خراسانی کسب فیض کرد و به سال ۱۹۷۸ م. به وطن بازگشت و در سلک مدرسان مدرسه جعفریه پاراچنار درآمد. وی در مدت تحصیل در نجف اشرف بارها با رژیم بعث عراق درگیری داشت و دفعاتی در زندان بعثی‌ها گرفتار شد و زمانی که از زندان آزاد شد به قم آمد و به موازات تحصیل بر ضد رژیم پهلوی مبارزه می‌کرد و در بازگشت به پاکستان هم به مبارزه با ایادی جور و ظلم پرداخت. چنانکه در گردهمایی اسلام آباد در سال ۱۹۸۰ م. فعالانه شرکت کرد. مدتی پیش، هنگامی که در «سد» به علت دسیسه‌های خارجیان، نسبت به شیعیان ظلم و ستم آغاز شد و صدها بی‌گناه به قتل رسیدند و خانه‌های آنان سوخته شد و مال و اسباب و میلیون‌ها روپیه به غارت رفت، وی شیعیان آن منطقه را متحد ساخت و مدت ۲۲ روز در زندان ماند و سرانجام توطئة استعمار را ناکام کرد. وی به رهبری حضرت امام خمینی (قدس سره) اعتقاد کامل داشت و در پیشبرد اهداف اسلامی از جان خویش دریغ نداشت. در سال ۱۹۸۴ م. جلسه «نهضت نفاذ فقه جعفری» در بهگر منعقد و سید عارف حسین حسینی به جانشینی مفتی «جعفر حسینی» انتخاب گردید. این شخصیت مبارز که لحظه‌ای از جهاد در راه خدا و پیشبرد اهداف اسلامی غافل نبود در ۲۱ ذیحجه ۱۴۰۸ ق./ ۱۴ مرداد ۱۳۶۷ ش. بعد از نماز فجر به دست یکی از ایادی استعمار و استکبار جهانی در پیشاور در چهل و یک سالگی شهید گردید. [۶]
سید حسین عارف نقوی، تذکره علمای امامیه پاکستان، ترجمه دکتر محمد‌هاشم، ص۱۵۵ـ۱۶۰
دانشمندان شیعه علاوه بر تحصیل و تدریس و اشتغال به تبلیغ و سخنرانی، برای نشر تفکر سیاسی شیعه اثنی عشری از جدیدترین عناصر تبلیغاتی و شیوه‌های نشر عقاید اسلامی بهره می‌گیرند. ۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه پاکستان»، تاریخ بازیابی ۹۸/۳/۲۵. رده‌های این صفحه : حوزه های علمیه | مراکز فرهنگی
|